ARCHEOLOGICZNA PRZESZŁOŚĆ MIASTA I GMINY ŁOSICE NA NOWO ODKRYWANA

Czy teza o tym, że Łosice leżały kiedyś na terenach Grodziska Dzięcioły jest prawdziwa, wkrótce przekonają się specjaliści prowadzący analizy w ramach interdyscyplinarnych badań grodziska. Łosicki Dom Kultury dostał dofinansowanie w kwocie ponad 100 tys. z Ministerstwa Kultury na ten cel. Ruszają badania, które odkryją wiele prawd historycznych.

Średniowieczne dzieje dorzecza środkowej Tocznej, z racji jego położenia najpierw na pograniczu polsko-ruskim a następnie polsko-litewskim od około 90 lat są przedmiotem zainteresowań historyków, językoznawców i archeologów. Z racji istnienia niewielkiego zasobu źródeł pisanych, główną rolę w naukowych rekonstrukcjach pełnią badania archeologiczne. Badacze od wielu lat penetrują tereny naszej gminy w poszukiwaniu śladów starych cmentarzysk, osad i grodzisk. Głównym punktem na archeologicznej mapie naszych okolic jest grodzisko „Dawne” znajdujące się w sąsiedztwie wsi Nowe Dzięcioły. Z uwagi na stan zachowania, oryginalną, niespotykaną gdzie indziej konstrukcję umocnień obronnych, jak też stosunkowo dużą powierzchnię jest to obiekt o unikatowej wartości naukowej i kulturowej.

Jak wskazują wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych tam w latach 60. ubiegłego stulecia gród wybudowano w XII wieku na skraju piaszczystego cypla usytuowanego w widłach Tocznej i jednego z jej niewielkich dopływów. Na powierzchni około 8 ha wybudowano imponujące założenie obronne składające się z ufortyfikowanego podgrodzia okalającego właściwy gród otoczony fosą i usytuowany w jego północno-wschodniej części niewielki gródek wewnętrzny, w którym rezydował zapewne książęcy namiestnik. Z racji położenia na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych, wiodących z Drohiczyna do Włodzimierza Wołyńskiego i Lublina oraz z Czerska do Brześcia gród ten odgrywać musiał rolę ważnego, pogranicznego ośrodka władzy, którego podstawą funkcjonowania było być może pobieranie podatków od kupców podążających do Polski, na Ruś i Litwę, a z racji usytuowania na granicy, być może także opłat celnych. Przypuszcza się, że gród został opuszczony najpóźniej w 2. połowie XIII w., co mogło wiązać się z najazdem tatarskim i warunkami traktatu pokojowego zawartego przez ówczesnego władcę tych terenów Daniela Halickiego z mongolskim Berke-chanem, następcą Batu-chana. Traktat zobowiązywał ruskiego księcia m.in. do zaprzestania zbrojnego oporu oraz opuszczenia i zniszczenia własnych grodów. Fortyfikację najpewniej porzucono, a nową osadą, która przejęła jej wcześniejsze funkcje administracyjne stały się pobliskie Łosice. Pierwsze wzmianki pisane o Łosicach pochodzą z pierwszej ćwierci XV w.

Kulturowych i historycznych śladów tego przeniesienia poszukiwać będą w najbliższym czasie historycy, językoznawcy, archeolodzy i geofizycy na terenie naszej gminy. Środki na ten cel pozyskane zostały przez Łosicki Dom Kultury z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Ochrona zabytków archeologicznych”. Podjętą inicjatywę objął swym patronatem także Pan Mariusz Kucewicz – Burmistrz Miasta i Gminy Łosice. Koordynatorami zadania są: Katarzyna Skrzyńska z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie oraz Dorota Kozłowska – dyrektor Łosickiego Domu Kultury.